سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور

بازدید یک روزه مدیرکل امور مراتع کشور از مراتع منطقه تیاب احمدی شهرستان حاجی آباد به منظور شناسایی  ظرفیت های موجود در منطقه و استفاده چند منظوره از مراتع در قالب طرح های تلفیقی صورت گرفت .

باید گفت براي احیا پوشش گیاهی مراتع همواره به دنبال پول و بودجه بوده ایم اما براي حفظ پوشش گیاهی موجود و یا آموزش مرتعداران به دنبال بودجه نبوده ایم. باید براي اداره مراتع برنامه داشته باشیم. بهتر است همه متخصصان مرتع روي طرح مرتعداري تلفیقی به اتفاق نظر برسند. باید طرحهاي تحقیقاتی موسسه و مراکز کاربردي باشد و منجر به یک دستورالعمل ساده براي بکارگیري در مرتع شوند. نه اینکه خروجی طرحها تبدیل به گزارش و کتاب شود. اگر اینگونه باشد طرحها کاربردي بوده و کارشناسان اجرا نیز بتوانند آن دستورالعمل را به خوبی در عرصه اجرا نمایند. باید سفرهاي خارج از کشور همه متخصصان داراي گزارش باشد و از مجموعه آنها کتاب مدیریت نوین مراتع حاصل شود

به گزارش روابط عمومی منابع طبیعی و ابخیزداری هرمزگان ؛ به گفته مهندس بهزاد این طرح‌ها باید تلفیقی و چند منظوره تهیه شوند تا علاوه بر کاهش فشار دام بر مرتع، به اقتصاد ‌خانوارهای روستایی کمک کنند. 

طرح‌های مرتعداری که از زمان قبل تهیه شده نیازمند بازنگری و اصلاح است و برای عرصه‌های مرتعی فاقد طرح باید طرح مرتعداری تهیه شود.

به گفته وی در تهیه طرح‌های مرتعداری از ظرفیت و توانمندی‌های مهندسین مرتع که در نظام مهندسی کشاورزی و منابع‌ طبیعی حضور دارند استفاده می‌شود.

وی وجود بند ب ماده ۲۹ قانون احکام دائمی توسعه کشور را در منابع‌ طبیعی یک ظرفیت دانست و یادآور شد: کلیه فعالیت‌ها و اقدامات انجمن مرتعداری و تعاونی‌های منابع‌ طبیعی می‌تواند در قالب این ماده قانونی پیگیری و دنبال شود.

همچنین بهزاد اتحادیه تعاونی‌های منابع ‌طبیعی و انجمن صنفی مرتعداران را بازوان قوی منابع‌ طبیعی و متولیان طرح‌های مرتعداری برشمرد و خاطرنشان کرد: این طرح‌ها پس از تصویب می‌توانند از سوی اتحادیه و انجمن در کمیته فنی ادارات کل منابع‌طبیعی استان‌ها دفاع شود.

وی درادامه وسعت منابع ‌طبیعی کشور را گسترده و وسیع خواند و از اتحادیه‌های منابع‌ طبیعی و انجمن مرتعداری خواست با مشارکت و حضور به موقع در عرصه، منابع‌طبیعی را در فصل حریق و مدیریت و کنترل چرا یاری کنند.

این مقام مسئول تاکید کرد: آنچه متاسفانه به عنوان حقوق دولت از مرتعداران دریافت می‌شود حدود ۳۰ درصد است و انجمن مرتعداران باید در زمینه وصول بهره مالکانه دولت منابع‌ طبیعی را یاری کند.متاسفانه در بخش فرآوری و بسته بندی محصولات فرعی ضعیف عمل کرده و ضابطه مندی فنی کاملی در این بخش وجود ندارد.

وی تصریح کرد: اتحادیه منابع ‌طبیعی و انجمن مرتعداری باید با ورود و رعایت ضابطه‌مندی فنی در این عرصه ورود کنند و با نقش آفرینی خود زنجیره تولید، بسته‌بندی و فرآوری محصولات فرعی را ساماندهی کنند.

باید گفت دانش مردم و عموم جامعه نسبت به مراتع اندك است و از اهمیت مراتع در زندگی خود ناآگاه هستند. دید جامعه و عموم مردم نسبت به مرتع تنها علوفه و دام است و کاربردهاي مهم مراتع چون حفظ خاك، نفوذ و نگهداري آب، تامین اکسیژن و تلطیف هوا و ... مورد توجه نیست و این ناآگاهی و جهل جامعه و در نتیجه عدم درخواست و تقاضاي عمومی براي حفظ و مدیریت صحیح مراتع، باعث تضعیف مراتع کشور و قسمتهاي مرتبط با آن شده است. باید بخشهاي صنعت و معدن، بخش مرتع را از نظر مالی حمایت کنند تا توان مدیریت صحیح و برنامه ریزي در مراتع فراهم شود.

باید براي بهبود شرایط مرتع همه به طور فعال و گسترده کار کنیم. نباید به غیر از خودمان (جامعه مرتع) به کس دیگري امید داشته باشیم. اگر خودمان براي خودمان کاري نکنیم هیچ کس به فکر بخش مرتع نخواهد بود. باید در کارشناسان و مدیران مرتع انگیزه و باور ایجاد کرد. باید همه کارشناسان مرتع در اجراي طرحهاي مرتعداري اتفاق نظر داشته باشند و همسو عمل نمایند. باید از نظر تخصصی موارد جدید و به روزي داشته باشیم. اکوتوریسم مرتع را هم باید تعریف کرد و روي جنبه هاي مختلف آن کار کرد.

خیلی از اقداماتی که باید در مراتع انجام شود، مشخص و واضح است مانند فصل چرا، تعادل دام و مرتع و ... . برخی اقدامات دیگر هم خوب است انجام شود. مثل کاهش تعداد مرتعدار که در موفقیت امر مرتعداري و کسب درآمد مجریان طرحهاي مرتعداري تاثیر بسزایی دارد و همچنین مدیریت صحیح عرصه هاي مرتعی را براي ادارات منابع طبیعی آسان می کند. در برخی از مراتع نیز پتانسیلهایی نهفته است که مرتعدار به دلیل عدم دانش بهره برداري و نداشتن سرمایه قادر به مدیریت و بهره برداري از آن نیست. در این موارد باید دولت مرتعدار را به هر نحو ممکن حمایت کند. نمونه بارز آن وجود ظرفیت کشت وتوسعه انواع گیاهان دارویی همچون رزماری، گل قرمز، درمنه ، آنغوزه ، کلپوره ومورتلخ و... در کوشااحمدی و استفاده چند منظوره از مراتع وجلوگیری از تخریب آن توسط دام در قالب طرح های درآمدزایی همچون پرورش ماکیان و آبزیان، زنبورداری، زراعت چوب و کشت گیاهان دارویی و... با هدف افزایش پوشش گیاهی و تقویت مراتع و افزایش سفره های زیرزمینی و جلوگیری از سیل وتخریب در حال انجام است.

امروز و در شرایط فعلی خشکسالی و آتش سوزي شاید دیگر جزء حوادث غیر مترقبه نباشد زیرا به طور مستمر در مراتع دیده می شود. باید از این حوادث درس گرفت، تجربه آموخت و براي مدیریت آنها فکري کرد. آموزش، ترویج و نظارت در مراتع ما کم رنگ است درحالیکه این موارد بسیار مهم و حیاتی هستند. در دهه هاي گذشته هم خشکسالی بوده اما مدیریت میشده است. باید در بین دامداران تعلق خاطر به مرتع ایجاد شود.

محور تخصصی مرتع در بین کارشناسان مرتع اغلب مسایل فنی است و مسایل اجتماعی و مردمی کمتر مورد توجه است. باید به جوامعمحلی و مردم بومی اهمیت داد و انگیزه و تعلق خاطر در آنها ایجاد نمود. حس مالکیت در بین مرتعداران کاهش یافته است. دولت باید توان خود را روي سه بخش هدایت (مدیریت در سطوح کلان، جهت گیري هاي اصلی و بالاسري و ...)، حمایت( مثلا با سیاست گذاري) و نظارت(پایش و ارزیابی مداوم) بگذارد و کمتر به جزئیات بپردازد. باید جوامع محلی در اجراي طرحهاي مرتعداري همکاري کنند تا براي آنها انگیزه ایجاد شود. احساس مالکیت باعث حفظ مراتع می گردد و اگر این حس در دامداران احیا و تقویت نشود همه تلاشها بیهوده و بی نتیجه خواهد بود (

باید در بین جامعه مرتعداران روي مفاهیم اصلی مرتعداري اتفاق نظر و وحدت رویه وجود داشته باشد. تا انسجام درونی نداشته باشیم هیچ بروندادي موفقیت آمیزي نخواهیم داشت. طرح مرتعداري شاید تنها نسخه شفابخش، کاربردي و در حال اجرا در سازمان جنگلها و مراتع کشور باشد. قطعا طرحهاي مرتعداري خالی از ایراد نیست و داراي اشکالاتی هستند اما اصل طرحهاي مرتعداري به معناي طرح مدیریت مرتع یا طرح بهره برداري اصولی از مرتع نباید مورد مخالفت هیچ کارشناس مرتعی باشد. باید در طرحهاي مرتعداري تعداد نفرات کم شود و سطوح مرتع اقتصادي شوند. باید براي مراتعی در درجه اول طرح تهیه شود که یا انفرادي هستند و یا داراي سطح اقتصادي می باشند. ضمن اینکه شالوده طرحهاي مرتعداري در همه دنیا تقریبا مشابه است و سه اصل اساسی آن تعادل دام و مرتع، رعایت فصل چرا و پراکنش مناسب دام در مرتع است.

باید افزود در آخرین نسخه طرحهاي مرتعداري که طرحهاي مرتعداري تلفیقی نام دارد گاها موارد مکملی براي تامین معیشت مرتعدار دیده می شوند اما ساز و کار اجرایی آنها دیده نمی شود. می توان نام طرحهاي مرتعداري نمونه یا الگویی را هم براي این دسته از طرحها در نظر گرفت. می توان از خود مرتع مرتعدار را توانمند کرد. باید وضعیت مراتع را بهبود داد تا محصولات دامی و فرعی ارزان و قابل رقابت شوند. باید براي اجراي طرح مرتعداري رفاه مرتعدار افزایش یابد. باید روي مواردي مثل پنلهاي خورشیدي و تلمبه بادي کار کرد. پنل خورشیدي ارزان قیمت و تلمبه بادي تک محوره که همزمان هم آب و هم برق تولید کند می تواند مشکلات تامین آب و انرژي مرتعداران را حل نماید. باید شغلی را در تعاونی ها ایجاد کنیم که مشابه آن در جامعه نباشد تا رقابت ایجاد نکند. تامین آب و یا حصار کشی ممکن است در برخی از مراتع به عنوان یک شغل محسوب شوند. باید از تکنولوژیهاي جدید براي مدیریت بهتر مرتع استفاده کرد. 

گزارش : فروغ مسلم زاده –مدیرروابط عمومی منابع طبیعی وابخیزداری هرمزگان